Historia Opalenicy sięga 1193 roku - wówczas to występują najwcześniejsze wzmianki źródłowe o wsi OPALENICZA. Dzisiejsza nazwa obowiązuje od 1902 roku. Jej pochodzenie oznacza śródleśną osadę założoną na miejscu wypalonego lasu.
Prawa miejskie uzyskała między 1399 a 1401 rokiem. Pierwszym właścicielem Opalenicy był Ticz Bar de Opalenicza, przedstawiciel jednego z rodów pomorskich. Miejscowość zawdzięcza swoją nazwę okolicznym lasom i kojarzy się z czasownikiem palić. W średniowieczu jednym ze sposobów uzyskiwania wolnej przestrzeni pod zabudowę lub uprawę roli było właśnie wypalanie lasów, stąd taka nazwa. Opalenica pieczętuje się herbem wyobrażającym w tarczy drzewo o trzech korzeniach i trzech rozetach, skrzyżowane z kluczem poziomo ułożonym, datowanym na rok 1616. W latach 1445-1775 miasto należało do rodu Opalińskich, jednego z najznamienitszych w ówczesnej Rzeczpospolitej. Po zamku, którego ruiny znane są z graficznego przekazu Edwarda Raczyńskiego z około 1840 roku pozostał dziś tylko nikły zarys fosy z lekkimi wzniesieniami we wschodniej części miasta nad Mogilnicą.
Na zachód od Rynku znajduje się kościół parafialny późnogotycki zbudowany przez Wojciecha Rudę około 1518 roku. Po pożarze w 1620 roku kościół został odbudowany, a jego przebudowa datowana jest na 1928 rok. Ołtarz główny jest w stylu wczesnobarokowym z XVII wieku, bogato zdobiony. Znajduje się w nim kopia obrazu Murilla „ Wniebowzięcie NMP".
Przy kościele umiejscowiona jest kostnica z 1620 roku oraz w niewielkim parku z XIX wieku znajduje się plebania.
Po przeciwnej stronie kościoła znajduje się neorenesansowy ratusz z 1897 roku.
W zachodniej części miasta znajduje się kościół św. Józefa, który zbudowany został w 1900 roku.
W opalenickim zamku w 1680 roku urodziła się Katarzyna Opalińska, którą w 1698 roku poślubił król Polski Stanisław Leszczyński. Ich drugą córkę, Marię w 1725 roku poślubił król Francji Ludwik XV. W 1793 roku, po drugim rozbiorze Polski, Opalenica znalazła się pod panowaniem pruskim. Niewątpliwy wpływ na dynamiczny rozwój regionu miała otwarta w 1870 roku, przebiegająca przez Opalenicę, linia kolejowa z Poznania przez Frankfurt nad Odrą do Berlina.W 1881 roku otwarto też linię kolejową z Opalenicy do Grodziska.
Zapadła wtedy decyzja o budowie cukrowni - największego przed laty i obecnie zakladu przemysłowego na tym terenie.
Dla obsługi cukrowni powstała pierwsza w Wielkopolsce kolej wąskotorowa.
Przez cały czas Opalenica miała zdecydowanie polskie oblicze, działało tu też wiele organizacji o charakterze narodowym. Dzieci szkolne w 1906 r. strajkowały w obronie języka polskiego. W powstaniu wielkopolskim Opalenica oswobodziła się 28 XII 1918 r., a po zajęciu dworca kolejowego rozbrojono na nim niemiecki transport wojskowy jadący do Poznania. Oddziały powstańcze liczyły ponad 200 osób, a dowodził nimi Edmund Klemczak. W dwudziestoleciu międzywojennym w mieście rozwijało się głównie rolnictwo oraz rzemiosło. Po 1945 roku Opalenica stała się ważnym ośrodkiem, z dominującą produkcją na rzecz rolnictwa i przetwórstwa rolno-spożywczego.
W centrum miasta i przy kompleksie leśnym przy Parku Miejskim znajdują się tereny i obiekty rekreacyjno - sportowe umożliwiające mieszkańcom aktywny wypoczynek połączony z rozwojem sprawności fizycznej. Tuż przy Parku Miejskim znajduje się stadion z płytą trawiastą otoczony bieżnią żużlową oraz 15 pełno-wymiarowych boisk piłkarskich, na których cyklicznie odbywa się jeden z największych w kraju międzynarodowy turniej w piłce nożnej dla młodzieży - "Opalenica REMES CUP". Kompleks uzupełnia pięć kortów tenisowych o nawierzchni ceglastej wraz ze ścianą treningową oraz hale umożliwiające grę w tenisa przez cały rok. Na wspomnianych kortach tenisowych corocznie odbywa się: Międzynarodowy Turniej Klasyfikacyjny Europejskiej Federacji Tenisowej Młodzików do lat 14, oraz w 2002 r. odbyły się Drużynowe Mistrzostwa Europy do lat 16.Również na terenie Parku Miejskiego działa reaktywowane Kurkowe Bractwo Strzeleckie zrzeszające nie miejscowych rzemieślników. Bractwo przejęło w użytkowanie strzelnicę, na której odbywają się turnieje Bractw Strzeleckich oraz zawody dla mieszkańców. Działa również Związek Wędkarski i Koło Hodowców Gołębi Pocztowych. W centrum miasta mieści się Ośrodek Sportu i Rekreacji, w którym znajduje się pełno wymiarowa hala sportowa z bogatym zapleczem (salki pomocnicze, sauna, siłownia) i trybunami na ponad 500 osób umożliwiająca przeprowadzenie zawodów w wielu dyscyplinach. Ponadto amatorzy jazdy rowerowej mogą wybrać się na wycieczkę dzięki przygotowanym szlakom rowerowym, które prowadzą z Opalenicy do Lwówka (32 km) i do Nowego Tomyśla (26,3 km). Odwiedzający Opalenicę mogą skorzystać z bazy noclegowej znajdującej się w mieście jak również w pięknie położonych ośrodkach szkoleniowych w Porażynie i Sielinku.